Met pensioen gaan…dat is en blijft toch even wennen. Je dagelijkse routine valt weg en je moet voortaan zelf iets op de rails zetten. Met twee jaar Corona had ik wat dat aangaat niet zo’n goede start. Op zekere dag werd ik echter gebeld door de Dordtse filmmaker Bas Kakes en die vroeg, of ik hem wilde helpen met het maken van een documentaire over
de Biesbosch. De film is inmiddels af en kende een harde deadline: 1 mei jongstleden. Tot die datum kon de documentaire worden ingestuurd voor het Wildlife Film Festival Rotterdam (WFFR). Voor het aankomende filmfestijn in Cinerama (eerste week november) zijn we nota bene genomineerd voor een Award, in de categorie: De beste onafhankelijke productie!
Script niet in beton gegoten
In de laatste 25 tot 30 jaar gebeurde er veel in de Biesbosch, dus er was genoeg aanleiding om over dit vermaarde zoetwatergetijdengebied een documentaire te maken. In het verleden zijn er wel een handvol films over de Biesbosch uitgebracht, maar een docu waarbij wordt ingegaan op de recente en bijzonder ingrijpende veranderingen was er nog niet. En dàt is een goede voorwaarde om zo’n onderneming op touw te zetten. Een film maken over iets, dat er nog niet is! We werkten weliswaar volgens een script, maar dat was zeker niet in beton gegoten.
Sommige onderwerpen zoals boksende hazen en water halende honingbijen dienden zich spontaan aan. Natuurlijk zijn er in ‘De Biesbosch: Natuur in beweging’ genoeg verwijzingen naar vroeger. Je kunt alleen niet alles uitvoerig behandelen want er is nu eenmaal een filmlijn, die hier en daar wordt onderbroken door mini-verhaaltjes over reeën, foeragerende grutto’s, hazenliefde en de metamorfose van de Noordwaard bij Werkendam. Natuurlijk is er in de film aandacht voor het verleden. We wilden dat vooral illustreren met historisch (zwartwit) beeldmateriaal.
Stadsarchief Dordrecht
Daarvoor belanden we bij het Nederlands Instituut voor Beeld & Geluid in Hilversum. Maar daar gaat dan meteen de kassa rinkelen. Uiteindelijk vinden we mooi authentiek filmmateriaal bij het Stadsarchief in Dordrecht, met als bijkomend voordeel dat we het gratis mogen gebruiken. De enige voorwaarde die het Stadsarchief stelt is bronvermelding op de aftiteling. Bij het vervaardigen van zo’n documentaire gaat het dus niet uitsluitend om het uren turen door lenzen bij nacht en ontij. Het achterhalen van goed bruikbaar historisch beeld vergt ook de nodige inzet en energie. In de film zijn ook beelden verwerkt van ijsvogels. In de boeken lees je meestal dat een ijsvogel een gevangen visje eerst tegen een tak dood mept en hem dan naar binnen werkt. Wij zagen op onze beelden echter dat zo’n gevangen prooi nog leeft, ook als die al is door geslikt! Meerdere malen bleef het staartje, zeker bij een wat groter visje, buiten de bek steken, en bewegen! Een klein stekelbaarsje gaat na twee, drie tikken snel naar binnen. Ik filmde een keer een ijsvogel die een gewone watersalamander had gevangen. Nadat ik alle videoclips had bekeken, bleek de ijsvogel het beestje maar liefst 70 keer tegen een tak te meppen. Hoe het afliep weet ik niet, want op een gegeven ogenblik vloog de ijsvogel met de watersalamander in de snavel weg.
‘De drempel’ bij Werkendam
We zijn in de afgelopen vijf jaar veel op pad geweest. Natuurlijk komt de Noordwaard ook aanbod. We wilden graag beelden maken van de overstromende ‘drempel’ bij Werkendam. Dat systeem treedt in werking bij een hogere waterstand dan twee meter plus N.A.P. Hierbij hielden Bas en ik de prognoses van Rijkswaterstaat goed in de gaten. Het leidde doorgaans tot intensief getelefoneer en gebruik van de Whatsap. We rukten uit zodra er de nodige voorspellingen werden gedaan over hoge waterstanden. Onze ervaring leerde echter dat er eerst hoog wordt ingezet en dat de prognoses in een later stadium meestal naar beneden worden bijgesteld. Zo stonden we meerdere keren tevergeefs bij de drempel. Er gebeurde dan helemaal niets, althans niets waarop we vooraf zo vurig hoopten. In zo’n geval schakelden we over op onze onderwerpen op de ‘to do list’ zoals luchtopnamens van Geertruidenberg of Dordrecht. Of we zochten naar goede locaties om erosie in beeld te brengen. Zo kwam er beetje bij beetje en beeldje voor beeldje lijn in De Biesbosch; Natuur in beweging.
Op het Wildlife Film Festival Rotterdam en in de bios
De Biesbosch: Natuur in beweging is vervaardigd door FastWorks. De regie van de film berust bij Bas Kakes, filmmaker uit Dordrecht. Daarnaast is hij cameraman en video-editor. Coen Koopmans presenteert en schreef het script. Visuals en graphics werden gemaakt door grafisch ontwerper Kevin van den Hoek. Jacques van der Neut, oud-boswachter Staatsbosbeheer, 2e cameraman, presentatie en hij schreef mee aan het script.
Daarnaast werkt FastWorks samen met Bas Bakker van Playback Images. Hij zorgt voor productie en distributie van de film. Inmiddels staat de documentaire over de Biesbosch bij verschillende bioscopen in de programmering. De voorverkoop bij het Chassé Theater in Breda ging trouwens wel heel snel. In 24 uur gingen daar rond de 150 kaarten van de hand. Er is inmiddels in hetzelfde theater een vertoning bij gekomen. Wij krijgen trouwens veel vragen over locaties waar de film wordt vertoond. Wij kunnen niet zelf bepalen waar onze film vertoond gaat worden. Wij zijn daarbij afhankelijk van programmeurs van diverse bioscopen. De knop Vertoningen op www.biesboschfilm.nl blijft dus voortdurend veranderen.
Nederlandse natuurfilms krijgen de laatste tijd weer veel aandacht. De Nieuwe Wildernis scoorde een paar jaar geleden hoge ogen en momenteel is Holland, Natuur in de Delta in omloop. In Rotterdam wordt dit weekend een heus Wildlife Festival (WFFR) gehouden. Gisteravond was ik bij de première van de film van Cees van Kempen over de ijsvogel.
om De Biesbosch heen. Dit waterrijke natuurgebied is met zijn weelderig begroeide kreken een prima broedgebied. Volgens de boeken graven zij hun nestgangen uit in steile buitenbochten van snel stromende rivieren en beken. Om de ijsvogels er weer bovenop te helpen stak wijlen Kees Bolkenbaas uit Sprang-Capelle in de jaren ’80 wandjes langs kreken af en boorde vervolgens met allerlei gereedschappen nesttunnels. Bolkenbaas was in de ban van de ijsvogel. Hij sprak er altijd met veel liefde en enthousiasme over. Later stopte Bolkenbaas met zijn ‘ijsvogelwerk’, want de stand ging vooruit en dat maakte zijn werk in feite overbodig. In De Biesbosch broeden ijsvogels voornamelijk in wortelkluiten van omgewaaide bomen. Het door Cees van Kempen gefilmde nest bevond zich in de directe omgeving van het Rijn-Scheldekanaal. Hij gokte op meerdere nesten en het was te hopen dat de vogels het zouden accepteren dat de nestlocatie tevens fungeerde als filmstudio. In de film van Van Kempen, die de eenvoudige titel ‘De ijsvogel’ meekreeg, zijn de opnamen in de nestruimte door een glasruit gefilmd. Dat is een ding, maar bij het filmen in de nestholte diende er ook gebruik te worden gemaakt van kunstlicht, gewoonlijk vertoeven ijsvogels daar immers in het pikkedonker!